رزمایش مرکز ضدتروریسم CIS در دریای خزر و اهداف پشت پرده آن - وبلاگ محتوا

به گزارش وبلاگ محتوا، برگزاری اولین رزمایش مشترک مرکز ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع در دریای خزر بدون حضور جمهوری آذربایجان و همچنین بدون وجود تهدید جدی تروریستی در دریای خزر، می تواند به پیمانکاران احتمالی پروژه ترانس خزر مرتبط باشد.

به گزارش گروه بین الملل وبلاگ محتوا، روز جمعه 26 مارس چهاردهمین نشست سران مراکز ملی ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع به میزبانی مسکو برگزار شد.

در این نشست ژنرال آندری نوویکوف، رئیس این مرکز با اشاره به شرایط خاص منطقه اوراسیا و جهان در شرایط اپیدمی کرونا، بر رشد خزنده تروریسم و پیچیدگی عملیات آن به واسطه بهره گیری از ابزارهای تکنولوژیک جدید در حوزه های مخابرات، بیولوژی، مالی، سیاسی و ... تاکید کرد.

در این نشست همچنین توافقاتی میان کشورهای عضو این مرکز از جمله جمهوری آذربایجان، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، تاجیکستان و روسیه ذیل چهار محور کلیدی صورت گرفت.

این محورها شامل مقابله با ترویج ایدئولوژی های افراط گرایانه در بستر فضای مجازی، توانبخشی و ادغام مجدد افراد بازگشته از مناطق درگیری مسلحانه (عموماً سوریه و عراق)، تقویت ارتباطات و تبادل اطلاعات میان کشورهای عضو در زمینه مبارزه با تروریسم، و مقابله با تامین مالی تروریسم بود.

با این حال محور دیگری که در انتها این نشست مشترک بر آن تاکید شد و کمتر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت، اعلام رسمی خبر برگزاری رزمایش مشترک ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع با عنوان خزر ضدتروریسم- 2021 بود. اگرچه در خصوص محورهای فنی و عملیاتی این رزمایش به طور رسمی همچنان خبری اعلام نشده است، اما در گزارش رسمی مرکز ضدتروریسم CIS بر موضوع فناوری های تامین امنیت تاکید شده است.

این رزمایش ضدتروریسم همچنین نخستین رزمایش این مرکز در دریای خزر محسوب می گردد.

بر اساس گزارش منتشر شده در وب سایت CISACT از سال 2001 تا به امروز 16 رزمایش متمرکز ضدتروریسم در حوزه اوراسیا برگزار شده که 3 مورد در قرقیزستان (بیشکک، اوش و چولپون آتا)، 3 مورد در قزاقستان (آلماتی، آکتائو و بایکونور)، 2 مورد در تاجیکستان (دوشنبه و کولاب)، 2 مورد در ارمنستان (ایروان و متسامور)، 2 مورد در اوکراین (دونتسک و بندر کریمه)، 2 مورد در بلاروس (مینسک و نوالوکمول)، 1 مورد در مولداوی (چیسینائو) و 1 مورد نیز در روسیه (روستوف) بوده است. از این منظر، برگزاری رزمایش مشترک در دریای خزر اولین تجربه دریایی کشورهای عضو خواهد بود.

در همین حال باید اشاره داشت همچنان هیچ خبر رسمی در خصوص مشارکت کشورهای خارج از این سازمان در این رزمایش منتشر نشده است. به نظر می رسد در نتیجه رایزنی های آینده، همچون رزمایش برگزار شده در سال های پیش، حضور برخی کشورهای خارجی به عنوان ناظر در این رزمایش به چشم بخورد.

نکته جالب توجه دیگری که در این گزارش بر آن تاکید شده است، به مشارکت کنندگان در رزمایش مذکور باز می گردد.

از میان کشورهای عضو CIS، سه کشور ساحلی خزر از جمله روسیه، قزاقستان و آذربایجان در مرکز ضدتروریسم حضور دارند. با این حال در میان مشارکت کنندگان در رزمایش خزر ضدتروریسم- 2021 نام آذربایجان حذف شده و به نام ازبکستان اشاره شده است.

این در حالی است که آذربایجان از کشورهای ساحلی خزر بوده و در عین حال، ازبکستان نیز که عضو مرکز ضدتروریسم کشورهای مستقل مشترک المنافع نیست، به عنوان مشارکت کننده در این رزمایش حضور دارد. در همین حال حضور کشورهای محصور در خشکی که فاقد نیروی دریایی هستند، از جمله ازبکستان، ارمنستان، بلاروس، قرقیزستان و تاجیکستان در این رزمایش نیز جالب توجه است.

از سوی دیگر، رزمایش های مشترک ضدتروریسم عموماً در پاسخ به تهدیداتی برگزار می شوند که بستری از تجربیات مشترک و یا تهدیدات بالقوه علیه منافع کشورهای مشارکت کننده در آن ها وجود داشته باشد.

با این حال در دریای خزر به عنوان یک پهنه آبی بسته طی سال های اخیر به جز برخی تنش های رسمی میان کشورهای ساحلی، تا به امروز حمله تروریستی و یا برنامه ریزی برای اقدام تروریستی مشاهده نشده است.

تنش های میان کشورهای ساحلی نیز پس از امضای کنوانسیون شرایط حقوقی دریای خزر در شهر آکتائو در آگوست 2018 به حداقل میزان ممکن رسیده است. تنها مساله قابل توجه مساله قاچاق مواد مخدر و تسلیحات با استفاده از مسیرهای دریایی است که در این شرایط نیز باتوجه به همسایگی یکی از کشورهای عضو (تاجیکستان) با افغانستان و عدم مشارکت مرکز همکاری و اطلاعات منطقه ای آسیای مرکزی (کاریک) در این رزمایش، چنین انگیزه ای در این رزمایش بعید به نظر می رسد.

در همین حال باید نیم نگاهی نیز به تحرکات اخیر آذربایجان و ترکمنستان طی ماه های اخیر داشت. دو کشور در یک رویداد بسیار مهم در ژانویه 2021، پیرامون استخراج نفت و گاز از میدان دوستلیق (سردار و کپز سابق) به توافق رسیدند.

وزرای امور خارجه آذربایجان و ترکمنستان به صورت حضوری و روسای جمهور دو کشور به صورت مجازی در امضای این موافقتنامه حاضر بودند. ترکیه نیز حامی اصلی این توافق بود و در نشست مشترک دیگری که در فوریه 2021 به میزبانی آنکارا برگزار شد، وزرای خارجه 3 کشور گرد هم آمدند. به نظر می رسد هدف اصلی 3 کشور با پشتیبانی اروپا، راه اندازی پروژه ترانس خزر است.

در حالی که تا پیش از این گفته می شد ممکن است پیمانکاران روسی خط لوله ترک استریم (شرکت سوث استریم وابسته به گازپروم در طرف روسی) مجریان فنی طرح ترانس خزر نیز خواهند بود، ممکن است تغییر در این پیمانکاران و افزایش نقش شرکت های خارجی نظیر پتروفاک (بریتانیایی و از مشارکت کنندگان بخش هایی از ترک استریم) و یا شرکت های دیگر، نگرانی هایی را در مسکو برانگیخته باشد.

عدم مشارکت جمهوری آذربایجان در رزمایش مذکور نیز به همین موضوع باز می گردد.

گفتنی است نگرانی مسکو (و تاحدود زیادی تهران) در اجرای این پروژه عموماً به مسائل زیست محیطی باز می گردد زیرا در صورت بروز هر نوع حادثه ای پس از راه اندازی این خط لوله، هزینه سنگینی بر کشورهای ساحلی تحمیل خواهد شد.

در عین حال، حضور پرشمار شرکت های خارجی در حوزه وسیعی از دریای خزر می تواند ابزارهایی برای جمع آوری اطلاعات نیز در اختیار نیروهای امنیتی و نظامی خارجی قرار دهد. موضوعی که یکی از اصلی ترین بندهای توافق کشورهای ساحلی در کنوانسیون شرایط حقوقی دریای خزر بود.

گفتنی است ترکمنستان نیز طی سال های اخیر با دریافت چندین شناور از کشورهای خارجی، قوای نظامی ساحلی خود را در خزر تقویت کرده است.

طرح ریزی این رزمایش مبارزه با تروریسم در حالی است که تمام سازمان های امنیتی اوراسیایی از جمله سازمان همکاری شانگهای، کاریک و سازمان پیمان امنیت دسته جمعی عمده برنامه های امنیتی و رزمایش های مشترک خود در سال 2021 را متمرکز بر مساله افغانستان و تحولات شمال این کشور متمرکز کرده اند.

همچنین بعد از خروج نام ترکستان شرقی از لیست گروه های تروریستی توسط ایالات متحده آمریکا، بخشی از توجهات نیز به مرزهای شرقی اوراسیا با چین در منطقه سین کیانگ جلب شده است. در چنین شرایطی تمرکز مرکز ضدتروریسم CIS بر حوزه دریایی خزر در نوع خود جالب توجه است.